مئعراجین علمی ایضاحی ندیر

کونستانتین ویرژیل گئورگی

تورکجه یه چئویرن: گونتای گنجالپ

مئعراجین علمی ایضاحی ندیر؟

   

   

  مئعراج حاققیندا اؤز نظریییه می آنلاتمادان اؤنجه موسلمانلارین بو حاقداکی گؤروشلریمی اؤزت اولاراق آچیقلامالییام: موسلمان تذکیره یازارلاری نین روایتینه گؤره، مئعراج حاققینداکی اساس فیکیر بیلدیرن تاریخچیلر بونلاردیر: ایبنی-هیشام، بوخاری، حمیدوللاه، سوهئیلی، تبری، کتانی و اسد بئگ. بو تاریخچیلر یازیرلار کی، مئعراج عرب قمری ایلی نین یئددینجی آییندا، یعنی رجب آییندا گئرچکلشمیشدیر. بو آیین 27-ده محمد گؤیه گئتمیشدیر. بو روایته گؤره، مئعراج سفری نین ایکی مرحله سی اولموشدور: مئعراجین بیرینجی مرحله سینده محمد مککه دن بئیت اولموقددسه سفر ائتمیشدیر. ایکینجی مرحله ده بئیت اولموقددسدن گؤیه یوکسلمیشدیر. محمد سؤسیله میش کی، او گئجه یاتمیشدیم و منیم قبیله دن دیشلانماملا ایلگیلی هله قرار چیخارمامیشدیلار. بیردن ائوین تاوانی دلیندی و اورادان جبرائیل ایچری گیردی. جبرائیل کؤکسومو دله رک ایچیمی زمزم سویو ایله یودو. سونرا حیکمتله دولو اولان بؤیوک بیر بارداق گتیردی. بارداغین ایچینده اولانی کؤکسومه یئرلشدیره رک کؤکسومون ده لیگینی قاپادی. سونرا الیمدن توتاراق منی بورراقا (قانادلی آتا) میندیردی.  

  محمدین او گئجه میندیگی مرکب آتلا قاتیر آراسیندا بیر شئی ایمیش. بورراق آدلانان بو جانلی حئیوان قادین گؤرونومونده ایمیش. ایلدیریم سورعتی ایله حرکت ائدیرمیش. محمد بورراقا میندیگینده اویقو ایله اویانیقلیق آراسیندا بیر حالدا ایمیش. محمد یولچولوغا باشلادیقدان سونرا ایلک اولاراق حبرون شهرینده دوراخسامیش. چونکو ایبراهیمین مزاری بو شهرده دیر. ایبراهیمین قبری اوزرینده دوعا ائتدیکدن سونرا یولچولوغا داوام ائتمیش. سونرا عیسانین دوغدوغو بئیت اوللحم شهرینده دوراخسایاراق اورادا دا دوعا اوخوموشدور. داها سونرا بئیت اولموقددسه یولا دوشه رک الاقصا مسجیدینه داخیل اولموش. بورادا مئعراج سفری نین بیرینجی حیصه سی ساییلان تورپاقداکی بؤلومو سونا ارمیشدیر. مئعراج سفری نین ایکینجی گؤیه یوکسلمه اولان بؤلومو بئیت اولموقددسده کی الاقصادان باشلامیشدیر. بئیت اولموقددسدن گؤیه دوغرو سفره باشلامادان اؤنجه “قوببتولصخره”ده، یعنی گونبد شکلینده اولان قایادا آیاق ایزینی بوراخمیشدیر.* محمد بورراقا مینه رک گؤیه دوغرو حرکت ائتمه یه باشلادی. یئر کوره سینه ان یاخین گؤی اولان آی گؤیونه داخیل اولدو. بیرینجی گؤیده ملکلری گؤردو. بو ملکلر گؤیه کیمین گئتدیگینی بیلمه لری اوچون یوخلاما آپاریردیلار. بورادا آدمله بولوشدو. آدمین یئر کوره سیندن یئنیجه گلمیش ایکی دسته آداملار آراسیندا بولوندوغونو گؤزلمله دی. بیر قیسیم ساغدا، دیگر قیسیم سولدا ایدی. آدمین ساغیندا اولانلار جنّته، سولوندا دورانلار جهننمه گئتمه لی ایدیلر. آدم ساغداکیلارا باخدیغیندا گولور، سولداکیلارا باخدیغیندا آغلاییردی. چونکو آدم بوتون بشرین آتاسی اولدوغوندان ساغداکی ائولادلاری نین سئوینجینه گولور، سولداکی ائولادلاری نین دردینه آغلاییردی. محمد بیرینجی گؤیدن ایکینجی گؤیه گیردی و اورادا عیسا ایله یوحننانی گؤردو. اوچونجو گؤیه یوکسه لیشینده یوسیفله قارشیلاشدی. دؤردونجو گؤیده ایدریسی، بئشینجی گؤیده هارونو، آلتینجی گؤیده موسانی و ان یوکسک گؤی اولان یئددینجی گؤیده ایبراهیمی گؤردو. ایبراهیم یئددینجی گؤیده ملکلرین ائوی اولدوغونو بیلینن بیر ائوین دیوارینا یاسلانمیشدی. ایبراهیمین یاسلاندیغی ائوین پلانی ایله کعبه  نین یاپیم پلانی نین بنزر اولدوغو بللی اولدو. یئددینجی گؤیدن سونرا کعبه  نین اطرافینا بنزه ین بؤلگه باشلادی. بورادا سیدرتولمونتها وار ایدی. سودرتولمونتها بیر آغجدیر و بو آغاجدان او یانا مجهولاتدان عیبارتدیر. بو آغاجدان او یانانین نئجه اولدوغو حاقدا بیلگی یوخدور. بورادا پئیغمبر تانرییا او قدر یاخینلاشدی کی، تانری نین قلمی نین سسینی دویماقدا ایدی. تانری نین اینسانلارین حاق-حسابی ایله مشغول اولدوغونو حیسس ائدیردی. تانری نین قلمی نین سسینی دویسا دا، اونو گؤرموردو، چونکو کیمسه پئیغمبر اولسا بئله، تانرینی گؤره بیلمز. تانری نین سسینی جبرائیل دولاییسییلا ائشیدیردی. چونکو هئچ بیر قولاق، پئیغمبر قولاغی اولسا دا،  تانری نین سسینی دیرک ائشیده بیلمز. اورادا تانری محمدله جبرائیل واسیطه سییله قونوشاراق دئدی کی، قبیلن طرفیندن دیشلاندیغینی بیلیرم. لاکین صبیرلی اولمان گره کیر. سندن اؤنجه کی پئیغمبرلریندن چوخ آجی چکدیکلرینی بیلمن لازیمدیر. اونلاردان بعضیلری ایشکنجه آلتیندا اؤلدولر. داها سونرا تانری محمدین گله جک پلانلاری حاقدا دانیشدی. اونا سؤیله دی کی، موسا اؤز طرفدارلارینی توپلاییب میصیردن موهاجیرت ائتدیگی کیمی، سن ده یانداشلارینی، سنه اینانانلاری توپلایاراق مککه دن مدینه یه هیجرت ائت! شوبهه سیز کی، بو ایشین ایراده و ایستیقامته احتییاجی واردیر. ایراده و ایستیقامتینی گوجلندیرمک اوچون سنی اؤز یانیمیزا، گؤیه گتیردیک.  

  محمد گؤیدن، تانری قاتیندان یئره دؤندویونده اؤزو ایله اون ایکی تانری فرمانی گتیردی. بوندان اؤنجه موسا پئیغمبر تانری قاتیندان اون فرمان گتیرمیشدی. محمد بو اون ایکی امری موسلمانلارا دویورماقلا گؤرَولی ایدی. محمدین گتیردیگی اون ایکی امر بونلار ایدی: 

1-      موسلمانلار بیر اولان تانری دیشیندا کیمسه یه تاپینمامالیدیرلار. 

2-      موسلمانلار آتا-آنالارینی سئومه لیدیرلر.  

3-      موسلمانلار اقربالارینا سایقی ایله داورانمالیدیرلار.  

4-      یولدا قالان چاره سیز یولچولارا یاردیم ائتمه لیدیرلر.  

5-      ایسراف ائتمه مه لیدیرلر. 

6-      کرامتسیز اولمامالی، مرحمتلی اولمالیدیرلار.  

7-      زینا ائتمه مه لیدیرلر.  

8-      کیمسه نی اؤلدورممه لیدیرلر.  

9-      باشقالارینین، اؤزللیکله یئتیملرین مالینا گؤز دیکمه مه لیدیرلر.  

10-     عهده صادیق اولمالی و حیله  ائتمه مه لیدیرلر.  

11-    عاغیل دیشی ایشلرله اوغراشمامالیدیرلار.  

12-     کیبیرلی اولمامالیدیرلار. 

  محمد مئعراج اولاییندان سونرا گؤیده گؤردویو آداملاری دا موسلمانلارا آنلاتدی. بو آرادا بیر حادیثه نی بورادا سؤیله مک یئرینده اولار. “ایلاهی کومئدییا” کیتابی نین یازاری دانته ده اؤز اثرینده شخصلرین باشینا گلنلری آنلادارکن محمدین مئعراج سفری مئتودوندان یارارلانمیشدیر. مئعراج سفری سیراسیندا محمد بشر تاریخینده کی سئچکین اینسانلاری گؤیده گؤررکن اونلاری تانییا بیلدی. او، گؤیده قلم و قیلیج صاحیبی اولانلاری گؤردو. محمد اؤزوندن اؤنجه دونیایا گلیب گئتمیش بوتون پئیغمبرلری و علم صاحیبلرینی بو سفرده گؤردو. بعضی تذکیره یازارلاری یازیرلار کی، محمد گؤیون یئددینجی قاتینا یوکسه لیب سیدرتیلمونتهایا اولاشاراق اورادا تانری ایله دانیشیب گئری دؤندوکدن سونرا ائوینه دؤندو. ائوینه گئری دؤنرکن ائودن چیخدیغی زامان آچدیغی قاپی جفته سی و یا زنجیری هله حرکت ائدیردی.

  بو مؤوضوعنون گونوموزده یایقین اولان ائینستئین´ین نیسبیت نظریییه سی ایله آچیقلانانماسی مومکوندور. بو نظریییه ده ذیکر ائدیلیر کی، بیر کیشی حرکتسیز و دیگری حرکتده ایسه، اونلار اوچون زامان عئینی اؤلچوده گؤرونمز. محمدین مئعراج مسئله سینده شاشیردیجی گؤرونن زامان قونوسو دئییلدیر. شاشیردیجی اولان بودور کی، محمد اتدن و سوموکدن اولان جیسمی وارلیغییلامی گؤیه گئتدی؟ ایسلام عالیملری مئعراج مسئله سینده ایکی نظریییه اورتایا قویموشلار. بعضیلرینه گؤره، پئیغمبر ماددی جیسمی ایله مئعراجا گئتمیشدیر. ایکینجی قروپا گؤره، محمد جیسمن دئییل، روحن مئعراجا گئتمیشدیر. لاکین هئچ بیر موسلمان عالیم محمدین یوخودا ایکن مئعراجا یوکسه لیب، رؤیادا سیدرتیلمونتهایا واردیغینی یازمامیشدیر. اونون جیسمی مئعراجینا اینانانلار ایدیعا ائدیرلر کی، او، پئیغمبر اولدوغو اوچون بونا قادیر اولموشدور. ایکینجی دسته حساب ائدیر کی، محمد جیسمن گؤیه گئتمه میش و جیسمن گؤیه گئتمه یه هئچ احتییاج دا یوخدور. بونلارا گؤره، پئیغمبرین روحو گؤیلره یوکسلدیلمیشدیر. بو دسته یه گؤره، بیز اؤزوموز ده پئیغمبر اولمادان یوخودا بیزدن مینلرجه، اون مینلرجه کیلومئتر اوزاقدا اولان یئرلره گئده بیلیریک. یا دا یوخودا بیر چوخ آداملارلا بولوشا بیلیریک. بیز سادجه یاشانتیدا باشیمیزا گلن اولایلار اوزرینه رؤیا گؤرموروک. بیزدن یوز و یا مین ایللر اؤنجه اؤلموش اینسانلاری دا یوخولاریمیزدا گؤره بیلیریک. آیریجا، رؤیا سوره سینجه گؤرودویوموز آداملارین اؤلدوکلرینی ده بیلیریک. یعنی یوخو گؤره-گؤره یوخودا راستلاندیغیمیز آداملارین حیاتدا اولمادیقلارینی، اؤلدوکلرینی ده بیلیریک. رؤیادا اؤلولرله دانیشماغی هر کس اؤز یوخو حیاتیندا تجروبه ائتمیشدیر. حتّی اؤلموش آداملاری یوخودا اینجیتمه مک اوچون اونلارا “سن اؤلموشسن” سؤیله مه ریک. یوخو گؤردویوموزده جیسمیمیز حرکت ائتمز. آنجاق بیر چوخ یوخولاردا جیسمیمیز یاتاقدا ایکن گؤیلرده اوچا دا بیلیریک. اسکی بیلگه لره گؤره، بو دورومدا روح بدندن آیریلاراق اوزایدا سربست حرکت ائدیر. اوزاق اؤلکه لرین، پلانئتلرین سئیرینه دالیر و بیزدن یوزایللر اؤنجه اؤلموش اینسانلارلا قارشیلاشیر. رؤیالاردا قارشیلاشدیغیمیز آداملارین ماراقلی اؤزللیکلری اولور و شاشیردیجی اولان دا بودور. چونکو بعضن بیزدن یوزایللر اؤنجه باشقا اؤلکه لرده یاشامیش، دیللرینی بیلمه دیگیمیز، اونلارین دا بیزیم دیلیمیزی بیلمه ین آداملارلا قارشیلاشاراق قونوشا بیلیریک. ایلگینج اولان دا بودور کی، دیل بیلمه مک رؤیادا قونوشمایا مانع اولمور. اونلار بیزیم، بیز ده اونلارین دیلینی آنلایا بیلیریک. بو دورومدا روح بدنیمیزدن آیریلمیر. یوخو حالیندا بدنیمیزده و یا گونوموزده کی مودئرن ایفاده لرله سؤیلرسک، سینیرلریمیز و بئیین هوجره لریمیزده اؤیله بیر کئیفیت اولوشور کی، گؤزلریمیزین اؤنونده کی پرده لر چکیله رک اوزاق مسافه لر یاخینلاشیر. بو دورومدا بیز اؤزوموزو هر کسی تانییان و هر کسله قونوشا بیلن شخص کیمی گؤروروک. اویانیق حالیمیزدا کیچیک بیر آرخین اوزریندن آتیلا بیلمزکن، یوخودا یوکسک داغلارین زیروه سینده اوچور، دره لردن آتلاییریق. بوتون بو ایشلر، سانکی اویاق حالیمیزدا یولون بیر طرفیندن دیگر طرفینه کئچدیگیمیز قدر بیزه طبیعی گؤرونور. یوخو بویونجا جیسمیمیز اؤز ائویمیزده اویوماقدایکن، روحوموز پلانئتلر آراسی مسافه لر قدر اوزاقلاردا اولا بیلیر. یوخودا یابانجی دیللری ده آنلاییب او دیللرده دانیشا بیلیریک. یوخودا یابانجی بیر اؤلکه یه گیردیگیمیزده او اؤلکه نین یوللاری، کوچه لری سانکی اؤز شهریمیزده یمیشیک کیمی، بیزه تانیش گلیر. رؤیادا اؤیله دوستلاریمیز و دوشمنلریمیز اولور کی، گئرچک حیاتدا اونلارین هئچ بیرینی تانیمیریق. آنجاق یاتدیغیمیزدا سیرلی یوخو دونیاسیندا اونلار گؤزه گؤرونمه یه باشلاییرلار. بعضیلری بیزه دوستجا داورانیر، بعضیلری ده او قدر قورخونجدورلار کی، اونلاری گؤردویوموزده قورخودان باغیراراق یوخودان اویانیریق. یوخو دونیاسیندا بیز یانار داغلارین ایچینه ده گیریب و یانمادان ساغ-سالام یانار داغین ایچیندن گئری دؤنه بیلیریک. رؤیادا صیفیرین آلتینداکی هاوا سویوقلوغونو دا دونمادان تجروبه ائده بیلیریک. رؤیادا زامانین باشقا اؤلچوسو اورتایا چیخار. یوخوداکی اولایلاری بیز حیاتداکی ساعات اؤلچولری ایله اؤلچه بیلمریک. چوخلاری بعضن یوخودا اؤزونو یابانجی اؤلکه ده گؤروب او اؤلکه ده ایللر، حتّی اون ایللر بویونجا یاشایاراق بیر سورو اولایلارلا قارشیلاشا بیلیر. رؤیاداکی بوتون بو سورج ایسه سادجه بیر دقیقه  ایچینده گئرچکلشه بیلیر.  

  بوتون بونلار هر کسین حیاتیندا اولوشموش حادیثه لردیر و بونو ایثبات ائتمک اوچون چوخ دا آراشدیرمایا گرک یوخدور. هر کس رؤیا تجروبه لرینه دایاناراق یوخودا مسافه لرین اورتادان قالدیریلدیغینی بیلمکده دیر. رویادا اینسان بیر آنین ایچینده هر یئرده اولا بیلیر. هر شئیی گؤرور، دویور و یابانجی دیللری آنلاییب دانیشا دا بیلیر. اینسان رؤیادا اؤیله موسیقی مئلودیلری دویا بیلر کی، اونون بنزرینی گئرچک حیاتدا دویا بیلمز. بعضی بسته کارلار بسته لرینی یوخودا گؤروب، اویاندیقلاریندا اونون نوتونو یازمیشلار. رؤیا دونیاسیندا کئچمیش، گله جک و ایندیکی زامان بیرلشه رک بیر تک معنا ایفاده ائدیر. بعضن مین و یا ایکی-اوچ مین ایللر اؤنجه یه گئده بیلیریک. بعضن ده مین، یا دا ایکی-اوچ مین ایللر سونراکی گله جگه سفر ائده بیلیریک. مین ایللر اؤنجه دونیادا اولموش، یا دا مین ایللر سونرا دونیایا گله جک اولان اینسانلارلا ایلیشکی قوروب دانیشا بیلیریک. بعضی بیلیم آداملاری اویانیق حیاتدا چؤزه بیلمه دیکلری سورونلاری یوخودا چؤزه بیلمیشلر. سانکی اویانیق دوروموموزدا بئینیمیزی سیخان و اونورقامیزین ایچینده کی داماردا ساخلانان ایستعدادلارین اوزه چیخماسینی انگلله ین سورونلار یوخودا اورتادان قالدیریلمیش اولور. بوتون بو وئریلردن یولا چیخاراق بؤیله بیر ایدیعادا بولونماق اولمازمی کی، بیزیم رؤیادا گؤردویوموز دونیایا محمد کیمی بیر پئیغمبر اؤز روحونو اویانیق حالیندا گؤندره بیلمیشدیر؟ یوخو حالیندا بیزیم سینیر و بئیین سیستئمیمیزده اورتایا چیخان اولقو پئیغمبرین سینیر و بئیین سیستئمینده اورتایا چیخمیش اولا بیلمزمی؟ بؤیله جه بیزیم یوخودا سئییرنه واردیغیمیز او دونیایا پئیغمبر جیسمن گؤیه یوکسلمه دن اویانیق حالیندا فیکرن و خیالن گئتمیش اولا بیلمیزمی؟ چونکو یوخو حالیندا یا روح بدندن آیریلاراق باشقا دونیایا گئدیر (اسکیلر بو شکیلده ایناناردیلار)، یا دا بئیین هوجره لرینده و سینیر سیستئمیمیزده اؤیله دوروملار اورتایا چیخیر کی، بیزی زامان و مکان داریسقاللیغیندان آزاد ائدیر. بؤیله جه بیز کندیمیزی ازه لی و ابدی اولاراق گؤروروک. وارلیغین* بوتون وار اولانلاریندا اؤزوموزو اورتاق گؤروروک. بعضن ده جانسیزلارین و بیتکیلرین سسینی دویوب نه سؤیله دیکلرینی آنلایا بیلیریک. بو اولقولار محمدین هوجره و سینیر سیستئمینده اویانیق حالیندا اورتایا چیخمیشسا، اونون مئعراجی اوسسال (راسیونال) آچیدان مقبول گؤرونر. بؤیله جه اونون سفری نین چوخ هیزلی اولدوغونو دا قبول ائتمک اولار کی، گئری دؤندویونده هله ده قاپی نین جفته سی و یا زنجیری حرکت حالیندا ایمیش. مئعراج حاققیندا سؤیلننلرین روایت دئییل، ماسال (افسانه) اولدوغونو دا دوشونمک مومکوندور. بو یوللا مئعراج زامانی محمدین سفری نین سورعتینی دینله ییجییه چاتدیرماق ایسته میش اولا بیلرلر. لاکین بعضی موسلمان تذکیره یازارلاری محمدین روحن دئییل، جیسمن گؤیه گئدیب دؤندویونو یازماقدادیرلار. بو تذکیره چیلرین روایتلری اینجه له نرسه، فیزیکی اولاراق ایکی مؤوضوع اورتایا چیخار. بیرینجی مسئله سفرین سورعتی و ایکینجی مسئله ده بؤیله بیر سورو کی، جیسمین ایشیق سورعتی ایله حرکت ائتمه سی نئجه مومکون اولا بیلر؟ روایتلردن آنلاشیلدیغی اوزره محمدین مئعراج زامانی سفری نین سورعتی ایشیق سورعتیندن ده آرتیق ایمیش. سفرین سورعتی جاذیبه گوجو دالغالاری نین تاثیری سورعتینده ایمیش. چونکو محمد بیر نئچه آنین ایچینده سونسوز گؤیلرین بیر یئرینه گئتمیش. روایتده آنلادیلانا گؤره، محمدین گئتدیگی یئرده یئرلشن اولدوزلارین ایشیغی میلیون و یا میلیارلار ایلدن سونرا یئره چاتیر. ایشیق سورعتیندن آرتیق بیر سورعتله حرکت ائتمک نئجه مومکون اولا بیلر؟ مادده بو قدر سورعتین قارشیسیندا پارامپارچا اولمازمی؟ کایناتین وارلیغی نین چوخ گئنیش اولدوغونو بیلیریک. ائینستئین´ین وارساییمینا (فرضییه سینه) گؤره، کایناتین دیاقونالی (قوطرو) اوچ میلیار ایشیق ایلیدیر. یعنی بیر ثانیه ده اوچ یوز مین کیلومئتر مسافه یول گئده بیلن ایشیق پارچاسی کایناتین بیر طرفیندن دیگر طرفینه دوغرو حرکت ائدرسه، اوچ میلیار ایلدن سونرا دیگر طرفه چاتار. آنی اولان، یالنیز بیر سورعت وار کی، بیر لحظه نین ایچینده کایناتین بیر طرفیندن دیگر طرفینی ائتکیله یه ر. او دا جاذیبه گوجو دالغالاری نین ائتکیسیدیر. بیر ثانیه  ایچینده اون میلیونلارجا گونشی اولان بیر کهکشان (قالاکتیکا) دونیاسی نین سونوندا آیریشما اورتایا چیخاراق دالغالارا دؤنوشرسه، دونیانین یئرچکیمی او آنین ایچینده کایناتین دنگه لی اولاجاغی بیچیمده تپکی گؤسترر. بؤیله اولماسایدی، هانسیسا کهکشاندا اورتایا چیخان آیریشما و دَییشیمین دالغایا دؤنوشمه سینه تپکی او آنین ایچینده گئرچکلشمه سه ایدی، گونش کهکشانی یوخ اولاردی. نئوتونون کوپئرنیکدن ائتکیله نه رک کشف ائتدیگی جاذیبه قوووه سی نین ائتکیسی بوتون کایناتدا درحالدیر، بیر آنین ایچینده دیر. بو دوروم بوتون کایناتدا عئینی ثانیه  نین ایچینده گئرچکلشیر. جاذیبه گوجونه تپکی ده آنیدیر، ائشزامانلدیر.  

  ایسلامچی تذکیره یازارلارینا گؤره، محمدین کایناتداکی سفرینین سورعتی ایشیق سورعتیندن آرتیق اولموشدور. محمدین اویانیق حالیندا کایناتدا اؤز روحو ایله گزدیگینی قبول ائدرسک، فیزیکسل دارتیشما اورتایا چیخماز. لاکین جیسمی وارلیغی ایله گؤیه یوکسلدیگینی ساووناجاق اولورساق، بؤیله بیر سورو اورتایا چیخاجاق: جیسم ایشیغین بیر ثانیه ده گئتدیگی اوچ یوز مین کیلومئتر سورعته دؤزه بیلر، بو قدر سورعتی تحممول ائده بیلرمی؟ فیزیک علمی مادده نین بیر ثانیه ده بو قدر سورعتله حرکت ائده بیله جگینی قبول ائتمز. مادده اؤزو ایشیغا دؤنوشه جگی دورومدا بو هیزلا حرکت ائده بیلر. ایشیق دا بیر ثانیه ده اوچ یوز مین کیلومئرتدن آرتیق حرکت ائده بیلمز. بعضی موسلمان تذکیره یازارلاری محمدین جیسمن گؤیه یوکسله رک، ایشیغین سورعتیندن داها آرتیق بیر سورعتله سفر ائتدیگینی ساوونماقدادیرلار. اونلارا گؤره، محمد سفر سورعتینی کایناتین جاذیبه گوجو دالغالاری نین تپکیسینه گؤره گئرچکلشدیرمیشدیر، یعنی ایشیقدان دا داها آرتیق بیر سورعتله حرکت ائتمیشدیر. فیزیک علمی بو ساوی (ایددیعانی) قبول ائتمیر. بو، سادجه اعتیقادی بیر مسئله دیر و علمی مقبولیتی یوخدور. من ده موسلمانلارین اینانجینا سایقی گؤستره رک علمی دایاناغی اولماسا دا، اونلارین بو مذهبی ساولارینی قبول ائدیرم. بیز خریستیانلارین دا مذهبی اینانجیمیزدا فیزیک و بیولوگییا علمی ایله اویغون اولمایان ساولاریمیز واردیر. آنجاق بو علمی حؤکم دئییل، مذهبی حؤکم اولاراق قبول ائدیلمکده دیر.  

   

---

* Daşın üzərində ayaq izi necə qala bilər? Hz. Muhəmməd həyatı boyunca bir çox daşlara, qayalara ayaq basmışdı. O zaman oralarda da ayaq izi qalmalıydı. İslamiyyətin bu kimi ağıl dışı əfsanələrə ehtiyacı yoxdur. Yazarın da ifadə etdiyi kimi bunların hamısı rəvayət və əfsanədir. Çünkü Hz. Muhəmməd o qədər yol gedir, ayağının izi yumşaq yerlərdə qalmır, ancaq sərt bir daşda qalır! Bunlar ağıla, məntiqə tərs görünür, çünkü rəvayət və əfsanədir. Tarixi doğrulara dayanmamaqdadır, etiqadi bir məslədir. İnanan üçün doğru, inanmayan üçün əfsanədir. Hz. Muhəmmədin merac səfərini irfan əhli ruhi yüksəliş olaraq görər. Çünkü “yer” və “göy” dilsəl bir mövzudur. Gerçəkdə böylə məkanlar yoxdur. İnsan aya getdiyində bu kərə yer özü göydə görünür. Aydan yerə doğru hərəkət edən göyə tərəf hərəkət etmiş olur. Gerçəkdə məkan yoxdur. Məkan dilsəl mövzudur. Hər şey uzaydadır, göydədir. Allah da insana şah damarından daha yaxındır. Bu üzdən də hansısa planetdən yer kürəsinə doğru hərəkəti düşünərsək, o hərəkətin başlanqıc nöqtəsi yer və üzərində yaşadığımız yer isə göydə mövcud olan bir planetdir. O zaman göy deyə bir şey yox və uzay var. Hər şey də uzay boşluğundadır. Hüseyn Cabvid “Şeyx Sənan” əsərində mercac məsələsini bu şəkildə yorumlar:

“Bir bəşərdir” diyordu peyğəmbər,

Heç görülmüşmü çıxsın ərşə bəşər?”- G. G.

* Martin Heidggerin fəlsəfəsində “Varlıq” qavramı ilə “var olanlar” fərqli anlamlardır. Varlıq bütündür, əzəli və əbədidir. Var olanlar isə varlğın təzahürüdür. Var olanlar “ontik”, varlıq “ontolojik” qavramlarla nitələnmişdir.  Tərcümədə bu qavramların uyğun olduğunu düşündüm- G.G.